Năng lực ngôn từ – Bài kiểm tra trí tuệ bằng tiếng mẹ đẻ

(NGÔN TỪ TIẾNG VIỆT - Bài dẫn)

Chúng ta sinh ra đã nghe tiếng Việt. Học tiếng Việt. Nghĩ bằng tiếng Việt.
Thế nhưng không phải ai dùng tiếng Việt cũng biết cách nói cho sâu, cho sáng, cho đúng.

Ngôn từ – nếu chỉ hiểu là kỹ năng nói năng – thì quá hẹp.
Ngôn từ, với người Việt, là cách ta thể hiện trí tuệ bằng chính tiếng mẹ đẻ của mình.
Và điều đau lòng là: càng ngày càng có nhiều người dùng tiếng Việt như một công cụ xài tạm, thay vì là một nền tảng để sống và suy nghĩ.

Chúng ta có thể tha thứ cho một người nói dở khi họ đang học ngoại ngữ.
Nhưng chúng ta không thể không suy nghĩ khi một người nói tiếng mẹ đẻ mà lủng củng, sáo rỗng, nói nhiều nhưng không ra nghĩa, hoặc dùng chữ mà không hiểu chữ.

Người ta không thể tư duy sâu nếu không có ngôn từ đủ tinh.
Mà ngôn từ đủ tinh thì phải bắt đầu từ chính tiếng mẹ đẻ.
Tiếng Việt – nếu không được hiểu cho đúng, nói cho tới, và trân trọng khi dùng – sẽ bị biến thành một thứ công cụ gãy gập, sai lệch, thiếu sức nặng.

Đáng tiếc là: không ít người có học vị cao, chức vụ lớn nhưng lại lộ cái kém khi phát ngôn bằng chính tiếng Việt.
Họ nói không sai chính tả, nhưng sai trọng lượng.
Nói không sai cú pháp, nhưng sai về cảm xúc, sai về không gian giao tiếp.
Nói không thiếu chữ, nhưng thiếu chiều sâu tư tưởng.

Càng ở vị trí xã hội cao, càng cần phải hiểu rằng:
Nói tiếng Việt dở không phải là chuyện cá nhân – mà là biểu hiện cho sự không trưởng thành trong tư duy.

Ngôn từ không phải chuyện văn hoa.
Ngôn từ là logic, là cảm xúc, là nhận thức, là giá trị.
Và với người Việt, nó còn là cách ta thể hiện lòng tự trọng với văn hóa của mình.

**

Người biết quý trọng tiếng Việt là người biết suy nghĩ cho rõ ràng.
Người biết dùng tiếng Việt cho tinh tế là người tôn trọng cộng đồng.
Người rèn luyện ngôn từ mỗi ngày – là người hiểu rằng: mình đang rèn chính cách làm người.

**

Thế nên, ngôn từ không chỉ là thứ để “nói cho xong”.
Nó là công cụ của trí tuệ. Là ánh sáng của nhận thức. Là trách nhiệm với cộng đồng.
Và với người Việt, nó là gốc rễ. Mà đã rỗng gốc, thì khó mà đứng vững lâu.