Tự tin không có nghĩa là tự do ngôn từ
(TRUYỀN THÔNG CÁ NHÂN - Bài 5)
Giao tiếp trong thời đại nội dung cá nhân không đơn thuần là chuyện phát ngôn. Mỗi câu nói phát ra – nhất là trên không gian mạng – vừa là dấu ấn cá nhân, vừa là bản ghi để người khác diễn giải. Bài cuối của chuỗi khép lại bằng một câu hỏi đơn giản: liệu chúng ta có đang hiểu hết trách nhiệm của ngôn từ?
Trong một thế giới mà ai cũng có thể “phát sóng trực tiếp” chính mình, sự tự tin trở thành tài sản quý. Nhưng cũng chính điều này khiến nhiều người lầm tưởng rằng tự tin đồng nghĩa với tự do tuyệt đối trong ngôn từ.
Họ nói điều mình nghĩ, diễn giải điều mình thấy, kể cả sản phẩm mình chưa thật hiểu rõ. Họ quên rằng: ngôn từ không chỉ có nghĩa – nó còn có cảm xúc và hậu quả pháp lý.
Sự khuếch đại của internet biến một câu nói thành ngọn lửa. Một ví dụ tích cực sẽ lan truyền sự tin tưởng. Nhưng một câu nói quá – dù vô ý – cũng có thể biến thành vết cắt cho người nghe, hay tệ hơn: là bằng chứng vi phạm nếu chạm đến các ranh giới pháp luật.
Điều đáng buồn là, nhiều người trẻ hiện nay – dù có ekip hỗ trợ, dù đã thành danh – vẫn rơi vào bẫy này. Không phải vì họ xấu. Mà vì họ chưa đủ hiểu ngôn ngữ là một hệ thống có giới hạn, có trách nhiệm và có hậu quả.
Cái thiếu không phải là đạo đức, mà là nhận thức về ngữ nghĩa và hệ quả.
Vậy làm sao để giao tiếp tốt hơn?
Câu trả lời không nằm ở việc học thêm thủ thuật truyền thông, mà nằm ở chỗ:
- Học lại cách hiểu từ.
- Nhìn lại ý mình muốn truyền tải.
- Và nhớ rằng: cái mình nói ra không còn thuộc về mình nữa. Nó sẽ được nghe, hiểu, cắt nghĩa theo cách của người khác.
Chuỗi 5 bài vừa qua không mang tham vọng dạy cách nói. Mà chỉ muốn đặt một tấm gương nhẹ để mỗi người soi lại: mình đã nói gì, đã viết gì, và có bao giờ thấy câu chữ của mình đang đi xa khỏi điều mình thật sự muốn truyền tải hay chưa?
Giao tiếp – dù là với một người hay cả cộng đồng – vẫn luôn là một hành trình. Và trên hành trình đó, hiểu rõ ngôn từ chính là tấm bản đồ căn bản nhất.
Khi truyền thông cá nhân ngày càng trở thành “kênh chính” để người trẻ thể hiện bản thân, có lẽ điều đầu tiên cần học không phải là làm sao để nói cho nổi – mà là làm sao để nói cho đúng.